Ondanks alle investeringen in de volwasseneneducatie hebben veel Nederlanders nog steeds moeite met lezen en schrijven, rekenen, digitale vaardigheden en andere vaardigheden. Het huidige aanbod is onvoldoende om de problematiek op te lossen. Dat kan anders en beter.

Stichting Expertisecentrum Oefenen.nl en Ockham IPS deden een Verkenning naar hoe dit beter kan. De cijfers liegen er niet om: nog steeds hebben zo’n 2,5 miljoen Nederlanders moeite met lezen, schrijven en rekenen. Daarbij heeft 60% van de Nederlanders onvoldoende financiële vaardigheden, waardoor zij het moeilijk vinden om bijvoorbeeld een begrip als inflatie te doorgronden. En wanneer het gaat over onvoldoende digitale vaardigheden dan gaat het om nog grotere aantallen.

Deze aantallen zullen naar verwachting verder toenemen, onder meer door een groeiend aantal nieuwkomers. Dat is onwenselijk voor mensen zelf en niet goed voor de samenleving en de arbeidsmarkt. De Verkenning komt tot de volgende conclusies:

1. Naar een aanbod voor iedereen

De huidige investeringen in volwasseneneducatie zijn versnipperd. Het palet aan ondersteuning is breed, van trainingen vanuit de werkgever tot taalcursussen aan nieuwkomers tot allerlei aanbod in bibliotheken. Veel aanbod is veelal traditioneel klassikaal en bereikt lang niet iedereen. Dat kan veel effectiever: met een laagdrempelig opleidingsaanbod en een publiek toegankelijke digitale voorziening waarmee iedereen kan werken aan zijn of haar basiskennis en vaardigheden.

2. Met de menselijke maat centraal

Geen mens past in een hokje. Toch is het huidige aanbod daarop gericht: op doelgroepen met vaak een negatieve benaming, zoals laaggeletterden. Dat strookt niet met de werkelijkheid. Iemand die moeite heeft met schrijven, kan bijvoorbeeld prima zijn weg vinden op sociale media. Of het moeilijk vinden om met een computer te werken, maar wel goed zijn in rekenen. Het gaat dus niet om doelgroepen (die vaak ook zeer gesegmenteerd zijn), maar om mensen die op specifieke onderdelen bouwstenen nodig hebben; die een zetje nodig hebben. Met een toegankelijk aanbod voor iedereen, kunnen mensen zelf kiezen welke basiskennis en vaardigheden ze willen leren of bijspijkeren.

3. Online en voor iedereen

Een opleidingsaanbod van basiskennis en vaardigheden dat voor iedereen toegankelijk is, kan niet anders dan een online voorziening zijn. Een online plek waar al het materiaal makkelijk te vinden is. Een aanbod dat aansluit bij hoe mensen tegenwoordig leren: op een positieve en laagdrempelige manier. Waar mensen zelf, individueel, hun weg kunnen vinden. En waar mensen die dat niet kunnen, worden ondersteund door partners in het sociaal domein. Die partners integreren het lesaanbod in hun eigen aanbod. Zodat iedereen wordt bereikt, ook de (vele) Nederlanders die niet zo digitaal vaardig zijn.

4. Meer dan taal en rekenen

Mensen hebben meer dan taal- en rekenvaardigheden nodig om zich in hun dagelijks leven en werk te kunnen redden. Een publieke voorziening voor online leren voor volwassenen richt zich daarom ook op het ontwikkelen van andere competenties. Zoals sociale, financiële, digitale, gezondheids- en groene vaardigheden.

5. Met alle mogelijkheden die technologie biedt

In het onderwijs voor hoger opgeleiden wordt technologie al veel ingezet, maar in de volwasseneneducatie worden de kansen die technologie biedt niet of nog nauwelijks benut. Daar is veel winst te behalen. Met een online leerplatform als publiek toegankelijke voorziening kun je het bereik en de effectiviteit van het aanbod vergroten. Zo kan een dergelijk systeem aanbod op maat aanbieden, passend bij het niveau van de deelnemer. Ook kan het lesaanbod continu worden verbeterd, bijvoorbeeld door te analyseren waar mensen afhaken.

6. Passend bij Nederlandse en Europese ambities

Een online platform met aanbod voor basisvaardigheden voor iedereen, past binnen bestaande beleidskaders. Zoals de Leven lang Ontwikkelen-agenda. Ook sluit het aan bij Europese ambities, zoals ze geformuleerd zijn in bijvoorbeeld de Europese Nieuwe Vaardighedenagenda en het Actieplan voor de Europese pijler van sociale rechten. De ambitie van dit Actieplan is dat in 2030 80% van de volwassenen over digitale basisvaardigheden beschikt.

De urgentie om volwasseneneducatie te verbeteren en te behandelen als een volwaardige onderwijssector is hoog. Het wordt steeds belangrijker dat iedereen mee kan doen in de samenleving. Daar zijn basiskennis en vaardigheden voor nodig. Het wordt tijd dat we ervoor zorgen dat elke Nederlander daar zelf aan kan werken. Gelukkig is er al veel aanbod, dat gebundeld en versterkt kan worden. Maar daarvoor is wel regie nodig. Die ontbreekt op dit dossier. Er is geen visie van de overheid op de volwasseneneducatie, maar in samenspraak met het veld kan die zo worden geformuleerd. En investeer daar dan ook in. Er liggen nu kansen. Er moet een nieuw Tel mee met Taal-plan voor de komende jaren worden ontwikkeld. En voeg initiatieven van andere departementen samen tot een integrale aanpak, bijvoorbeeld de Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren van het ministerie van BZK.

Deze Verkenning laat in de breedte zien waar de volwasseneneducatie verbeterd kan worden om te komen tot een integrale aanpak met een digitale pijler die grote kansen biedt.

Artikel Naar een volwaardige (digitale) infrastructuur voor basisvaardigheden voor volwassenen